در دوره‌ی خلافت عباسیان، به ویژه در دوره‌ی مأمون، مناظره‌هایی با غیرمسلمانان اعم از اهل کتاب و غیر آنان انجام می‌شد که به زعم برخی از نویسندگان این مناظره‌ها گویای عصری درخشان و آزاداندیشی مأمون عباسی و اعتقاد او به تکثر عقیدتی بوده است. اما تحلیل کنش‌ها و گفت‌وشنودهای خلیفه و مناظره‌کنندگان نشان‌دهنده‌ی وضعیت دیگری است. این تحقیق بر پایه‌ی روش کیفی تفسیری (مبتنی بر توصیف و تحلیل) در پی بررسی این مسئله است که به لحاظ روانی چه فضایی بر مناظره‌کنندگان، به ویژه غیرمسلمانان، حاکم بوده و تا چه اندازه در بیان باورهای خویش خودسانسوری می‌کرده‌اند و حضور مأمون چه تأثیری بر برگزاری مناظره‌ها داشته است. مدعای پژوهش حاضر این است که با توجه به برخوردهای خلیفه با مناظره‌کنندگان هدف از برگزاری این جلسات غلبه و سرکوب این گروه‌ها و پیروزی فکری مسلمانان بر آنان بوده است.