حرکت، هیجان و اجراهای آیینی به اندازه تاریخ بشری قدمت دارند. چنین آیین مقدسی در تصوف نیز پدید آمده و در خانقاههای اغلب طریقتها آن را به اجرا درمیآورند. این آیین در طریقت مولویه اغلب مشتمل بر چرخشهای پیوسته و بدون توقف حول محور بدن است. اما اجرای آیینی مشابهی، به نام کتک، در معابد هندوئیسم نیز وجود دارد که مانند سماع مولویه ریشه در نیایش آفریدگار دارد و در برخی از ابعاد فرم و محتوا به سماع شبیه است. بنا بر آنچه بیان شد، پرسش اصلی مقاله این است که آیا اجرای کتک، که در دوران سلاطین دهلی (1526-1206 م) و امپراتوران گورکانی (1857-1526 م) در هند باب بوده است، از سماع مولویه، که به همراه تصوف از قرن سیزدهم میلادی وارد هند شده، و به صورت همزمان مورد حمایت دربار بوده و در مجامع رسمی حکومت به اجرا درمیآمده، تأثیر پذیرفته است؟ پرسش فرعی نیز این است که دلیل شباهتهای ظاهری این دو اجرای آیینی، از جمله چرخشهای پیدرپی و حرکات دست، لباس و موسیقی قوالی، ناشی از تأثیراتی است که از هم گرفتهاند؟ این مقاله، به منظور پاسخ به این پرسشها، به کشف روابط زمانی و مکانیِ دو اجرا و دو فرهنگ صوفیسم و هندوئیسم در طول تاریخِ مورد اشاره و احتمال وامگیری کتک از سماع پرداخته است. نتایج پژوهش بنیادی حاضر، که به روش تاریخی و به کمک گردآوری مطالب به شیوۀ اسنادی و نیز میدانی به دست آمده، بیانگر این است که اجرای آیینی کتک به واسطۀ همجواری هندوئیسم و صوفیسم در اجتماع و فرهنگ هند، در دوران سلاطین دهلی و سپس امپراتوران مغول، در بخشهای بسیاری از جمله حرکات بدن، به ویژه چرخشهای پیدرپی و حرکات دست، موسیقی قوالی و لباس، از سماع مولویه تأثیر پذیرفته است.
Chadha P, Daneshgar F, Shad Qazvini P, Dadvar A. A Comparative Study of the Rituals of the Katak and Sama Mevlevieh
From a Historical Point of View
. CHS 2017; 8 (30) :1-30 URL: http://chistorys.ir/article-1-872-fa.html
چادها پینکی، دانشگر فهیمه، شادقزوینی پریسا، دادور ابوالقاسم. مطالعۀ تطبیقی اجرای آیینی کَتَک و سماع مولویه از منظر تاریخی. فصلنامه مطالعات تاریخ فرهنگی. 1395; 8 (30) :1-30
تکمیل فرم تعهدنامه و امضای همه نویسندگان برای ارسال مقاله به داوری الزامی است. پس از تکمیل فرم می بایست در بخش ارسال فایل مقاله بارگذاری شود. جهت دریافت فرم این بخش را کلیک فرمایید.