از منظر گفتمان انتقادی، متون تاریخی صرفاً در راستای گزارش رویدادهای گذشته نیست، بلکه شیوهی اندیشیدن مورخین مسلمان دربارهی گذشته است. همچنین میان متن موجود و ساختارها و فرآیندهای سیاسی و مذهبی رابطهای وجود دارد. در واقع، نویسنده ایدئولوژی خود و ارزشها و اعتقادات جامعه را با سبکی خاص و هنرمندانه در زبان رمزگذاری میکند. به بیانی دیگر تاریخ امری برساخته است، زیرا بهواسطهی ایدئولوژی و اندیشههای مورخ و جامعه عصر او شکل گرفته است. ازاینرو، هر متن تاریخی را میتوان با طرح این مسئله پیش رو نهاد که دغدغههای سیاسی، اجتماعی و مذهبی ِمورخ به برجستگی چه اشخاصی منجر شده و این نامها با چه نوع هویتهایی، ذیل چه رابطههایی با چه سنخ داوری و با بهرهگیری از کدام واژهها و در چه نوع پیکربندیهایی سامان یافته است؟ با اتکا به این مبانی نظری، روایات فضایل الصحابه نیز اگرچه انعکاس همان روایات قرون نخست هجری است، اما گزینش، چینش و چگونگی استعمال واژگان آن در راستای طرد و برجستهسازی هویت برخی از اصحاب رسول خدا شکل گرفته است تا به فرآیند سیاسی مذهبی زمانه پاسخ قاطعی دهد و یا در جهت تأیید این فرآیندها و ایدئولوژیها حرکت کند. در این پژوهش به منظور بازیابی هویت خلفای راشدین با بهرهگیری از تحلیل گفتمان فرکلاف به نقد و بررسی ساختار جملات و واژگان به کاررفته در فضایل الصحابه میپردازیم.
[1]. فارغ التحصیل دکتری تاریخ اسلام دانشگاه اصفهان (نویسنده مسئول) (qom.1400@yahoo.com)
[2]. عضو هیئت علمی گروه فقه و مبانی حقوق دانشگاه آزاد اسلامی قم
تکمیل فرم تعهدنامه و امضای همه نویسندگان برای ارسال مقاله به داوری الزامی است. پس از تکمیل فرم می بایست در بخش ارسال فایل مقاله بارگذاری شود. جهت دریافت فرم این بخش را کلیک فرمایید.