:: دوره 8، شماره 30 - ( فصلنامه مطالعات تاریخ فرهنگی 1395 ) ::
جلد 8 شماره 30 صفحات 30-1 برگشت به فهرست نسخه ها
مطالعۀ تطبیقی اجرای آیینی کَتَک و سماع مولویه از منظر تاریخی
پینکی چادها* 1، فهیمه دانشگر ، پریسا شادقزوینی ، ابوالقاسم دادور
1- ، pinky.chadha.1981@gmail.com
چکیده:   (13024 مشاهده)
حرکت، هیجان و اجراهای آیینی به اندازه تاریخ بشری قدمت دارند. چنین آیین مقدسی در تصوف نیز پدید آمده و در خانقاه‌های اغلب طریقت‌ها آن را به اجرا درمی‌آورند. این آیین در طریقت مولویه اغلب مشتمل بر چرخش‌های پیوسته و بدون توقف حول محور بدن است. اما اجرای آیینی مشابهی، به نام کتک، در معابد هندوئیسم نیز وجود دارد که مانند سماع مولویه ریشه در نیایش آفریدگار دارد و در برخی از ابعاد فرم و محتوا به سماع شبیه است. بنا بر آنچه بیان شد، پرسش اصلی مقاله این است که آیا اجرای کتک، که در دوران سلاطین دهلی (1526-1206 م) و امپراتوران گورکانی (1857-1526 م) در هند باب بوده است، از سماع مولویه، که به همراه تصوف از قرن سیزدهم میلادی وارد هند شده، و به صورت همزمان مورد حمایت دربار بوده و در مجامع رسمی حکومت به اجرا درمی‌آمده، تأثیر پذیرفته است؟ پرسش فرعی نیز این است که دلیل شباهت‌های ظاهری این دو اجرای آیینی، از جمله چرخش‌های پی‌درپی و حرکات دست، لباس و موسیقی قوالی، ناشی از تأثیراتی است که از هم گرفته‌اند؟ این مقاله، به ‌منظور پاسخ به این پرسش‌ها، به کشف روابط زمانی و مکانیِ دو اجرا و دو فرهنگ صوفیسم و هندوئیسم در طول تاریخِ مورد اشاره و احتمال وام‌گیری کتک از سماع پرداخته است. نتایج پژوهش بنیادی حاضر، که به روش تاریخی و به کمک گردآوری مطالب به شیوۀ اسنادی و نیز میدانی به دست آمده، بیانگر این است که اجرای آیینی کتک به واسطۀ همجواری هندوئیسم و صوفیسم در اجتماع و فرهنگ هند، در دوران سلاطین دهلی و سپس امپراتوران مغول، در بخش‌های بسیاری از جمله حرکات بدن، به ‌ویژه چرخش‌های پی‌درپی و حرکات دست، موسیقی قوالی و لباس، از سماع مولویه تأثیر پذیرفته است.
 
 
واژه‌های کلیدی: واژه‌های کلیدی: سماع، کتک، صوفیسم، سلاطین دهلی، گورکانیان
متن کامل [PDF 927 kb]   (2369 دریافت)    
ترویجی: پژوهشي | موضوع مقاله: تخصصي
دریافت: 1396/9/12 | پذیرش: 1396/9/12 | انتشار: 1396/9/12


XML   English Abstract   Print



بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.
دوره 8، شماره 30 - ( فصلنامه مطالعات تاریخ فرهنگی 1395 ) برگشت به فهرست نسخه ها